Contant geld. Het wordt, net als bijvoorbeeld benzineauto’s, steeds minder gebruikelijk. Sterker nog, het is op veel plaatsen not done om met contant geld te betalen, net zoals het not done is om je zware benzinemotor eens flink te laten brullen voor het stoplicht.
Tijden veranderen, en dat is goed. Maar soms leidt dat tot vreemde situaties. Zo is in september het wetsvoorstel Wet plan van aanpak witwassen aangenomen. Naast meerdere nieuwe verplichtingen, die in het uiteindelijke voorstel niet zijn teruggekomen, behelst het plan een verbod voor beroepshandelaren op contante betalingen voor goederen vanaf 3.000 euro. Voorlopig geldt dit verbod alleen voor beroepsmatige handelaren en niet voor dienstverleners. Het streven is om het gebruik van contant geld zoveel mogelijk terug te dringen. Banken schrijven zelfs brieven aan hun klanten om hen te waarschuwen voor de risico’s van contant geld wanneer zij een paar keer achter elkaar een wat groter bedrag pinnen.
Aan de andere kant worden er echter maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat mensen toegang houden tot contant geld en daar ook mee kunnen betalen. In 2022 is bijvoorbeeld het ‘convenant contant geld’ gesloten. Op de site van de Rijksoverheid wordt daarover uitgelegd: “Met dit convenant spreken de 4 grote banken en de Betaalvereniging Nederland, vertegenwoordigers van consumenten en ouderen, winkeliers, horeca en tankstations, chartale dienstverleners en De Nederlandsche Bank af ervoor te zorgen dat contant geld goed beschikbaar en bruikbaar blijft. De afspraken gelden in beginsel voor 5 jaar.”
In september 2023 werd het Europese voorstel voor een nieuwe ‘Verordening contant geld als wettig betaalmiddel’ besproken. De verordening behelst een verplichte acceptatie van contant geld als wettig betaalmiddel, alsmede een plicht voor de lidstaten om toegang tot contant geld te waarborgen. Het volledig terugdringen van het gebruik van contant geld wordt kennelijk ook als een probleem gezien waartegen maatregelen moeten worden genomen.
Toch zijn er steeds meer bedrijven die weigeren contant geld aan te nemen, inmiddels al vier procent van de Nederlandse toonbankinstellingen. Op de website van een Utrechtse bistro troffen wij bijvoorbeeld de tekst: “Wij accepteren voor uw en onze veiligheid geen contant geld meer.” Het is begrijpelijk dat ondernemers ervoor kiezen om geen contant geld meer aan te nemen, gelet op het feit dat ze anders door hun bank als cash-intensieve branche worden gezien en daarmee automatisch als hoog risico op het gebied van witwassen en financieren van terrorisme. Voor sommige groepen mensen levert dat echter problemen op. Uit een onderzoek van McKinsey uit 2020 blijkt dat één op de dertien Nederlanders afhankelijk is van contant geld.
Kun je dan op enig moment niet meer uit eten? En hoe betaal je als cashafhankelijke consument dan de advocaat die je hebt ingeschakeld voor je echtscheidingsprocedure? Daar lopen advocaten tegenaan. En dan is kennelijk, althans volgens onderzoekers van de Erasmus Universiteit Rotterdam, niet duidelijk voor advocaten wat zij nu wel en niet mogen. Het onderzoek gaat overigens over meer aspecten van betalingen dan alleen betaling in contanten, maar ten aanzien van dat laatste punt volgt uit het onderzoek niet dat er sprake is van een groot probleem. De ondervraagde advocaten onderkennen risico’s, de aandacht voor betalingen door cliënten is de afgelopen jaren toegenomen en betalingen in contanten komen steeds minder voor. De advocaten die wij spreken, geven allemaal aan dat zij niet meer aan contanten doen.
Als aanbeveling kwam echter uit het onderzoek onder meer dat de kennis van de regels voor contante betalingen bij advocaten dient te worden vergroot en dat het bedrag dat in uitzonderingsgevallen door advocaten mag worden geaccepteerd omlaag moet. Daarop is een voorlichtingscampagne aangekondigd en wordt met de dekens gesproken over het verlagen van het vastgestelde bedrag van 5.000 euro, vanaf welk bedrag je moet overleggen met de deken voordat je die betaling accepteert.
Los van de vraag wat te doen bij cliënten die dure cadeaus aanbieden, die willen betalen in natura of in crypto’s (want dat kan nog best wel eens ingewikkeld zijn), is de regel met betrekking tot het aannemen van contant geld door advocaten echt zo onduidelijk? Het is niet toegestaan, tenzij er echt een goede reden voor is, welke reden kritisch moet worden onderzocht en in het dossier moet worden vastgelegd en waarover zo nodig (in ieder geval bij bedragen vanaf 5.000 euro) met de deken moet worden overlegd.
Bas Martens en Suzanne Hendrickx
Bas Martens is partner sanctierecht en compliance bij Delissen Martens, adviseur bij Advius compliance voor advocatenkantoren. Suzanne Hendrickx is advocaat, adviseur en auditor Wwft bij Advius compliance voor advocatenkantoren. Bovendien zijn Martens en Hendrickx allebei docent tuchtrecht en Wwft.